Vertragen 

Geduld heeft een twijfelachtige reputatie. Het voelde toch altijd als een zoethoudertje wanneer ouders of leraren vroeger tegen mij zeiden ¨Je moet geduld hebben¨. Wie wil zich nou lijdzaam en passief opstellen? We willen toch actief richting aan ons leven geven? 

In zijn boek ¨4000 weken-Je tijd op aarde en hoe ermee om te gaan¨ vertelt Oliver Burkeman ons echter een mooie anekdote over de waarde van geduld. Een docente kunstgeschiedenis op Harvard University gaf haar studenten de opdracht om naar een museum te gaan en daar drie uur lang onafgebroken naar een schilderij te kijken. Dus zonder dat ze tussendoor hun telefoon mochten checken, koffie mochten halen of iets dergelijks.  

Drie uur is erg lang… Burkeman deed de oefening zelf ook en merkte dat hij al snel ongeduldig werd en zich ging vervelen. De eerste drie kwartier vroeg hij zich af waar hij in hemelsnaam aan begonnen was en was hij vooral bezig met inwendig mopperen over de saaiheid van het gekozen schilderij. Dat liep over in vermoeidheid, waarna rusteloosheid volgde.  

Maar toen, na een minuut of tachtig, veranderde er iets. Moegestreden staakte hij zijn verzet tegen de zo traag voortkruipende tijd en merkte hij dat zijn ongemak afnam. En het schilderij ging zijn geheimen prijsgeven. Hij zag details die hem niet eerder waren opgevallen, waardoor het afgebeelde tafereel op meerdere manieren geïnterpreteerd kon worden. Ook werd het een intense zintuiglijke ervaring: hij kon het tafereel niet alleen zien, maar hij werd er zodanig in opgenomen dat hij het als het ware ook kon ruiken en proeven. 

Dit was precies wat de docente met deze opdracht voor ogen had gehad. Drie uur lang naar hetzelfde schilderij kijken is een oefening in geduld. Een oefening om af te leren zelf je ervaring te willen sturen, maar in plaats daarvan je open te stellen voor wat het schilderij je te zeggen heeft. Wie gevoel voor beeldende kunst wil krijgen moet leren vertragen, anders is het maar al te gemakkelijk om een paar seconden naar een schilderij te kijken en jezelf wijs te maken dat je het werkelijk gezien hebt.   

Geduld is niet alleen relevant bij kunst. Toen ik deze anekdote las, zag ik meteen overeenkomsten met onze stilte-retraites. Daar zijn soms ook deelnemers die zich op een bepaald moment gaan vervelen. Ze hebben een boek uitgelezen, een lange wandeling gemaakt, en dan weten ze zich niet meer zo goed raad met zichzelf in de stilte.  

Dat is altijd een belangrijk moment. Als we leren om het uit te houden met dit ongemak kunnen we in verbinding komen met een andere laag van leven. Een andere bewustzijnstoestand, waarin het niet meer gaat om de tijd zo nuttig mogelijk te besteden, maar waarin de stilte gaat spreken. We gaan minder denken in doelstellingen, worden ontvankelijker voor wat ons allemaal gegeven wordt. Het is een andere manier van zijn, waarin nieuwe perspectieven zich kunnen aandienen en de volheid van het leven voelbaar wordt. Ineens zien we de schoonheid van een boompje in de tuin. Het valt op hoeveel smaak een sinaasappel eigenlijk heeft. Of we voelen ons verbonden met mensen die we nauwelijks kennen. Dan merken we dat we eigenlijk maar heel weinig nodig hebben om gelukkig te zijn.  

Vertragen… misschien moeten we het gewoon maar eens aandurven. 

Thomas Volman 

Literatuur: 

Oliver Burkeman: 4000 weken. Je tijd op aarde en hoe ermee om te gaan. Maven Publishing B.V., 2021