God helpen

We leven in onzekere tijden. Er is oorlog in Oekraïne en in Gaza, democratieën staan steeds meer onder druk, en klimaatverandering wordt steeds beter merkbaar. Ik vind het niet meevallen om goede hoop te houden voor de toekomst. Hoe te leven met de dreiging die zo voelbaar aanwezig is? Als de pleuris uitbreekt, waar kan ik dan echt op bouwen? Waardoor wil ik me laten leiden als ik geconfronteerd wordt met lijden en onrecht?

Het schijnt me toe dat het belangrijk is om altijd het goede te blijven doen, ongeacht de uitkomst. Ik heb maar een heel klein beetje invloed op wat er allemaal in de wereld gebeurt en het is allerminst gegarandeerd dat de dingen zullen gaan zoals ik hoop. Maar binnen de invloedssfeer die ik wèl heb, heb ik altijd een keuze. Het lastige hierbij is dat het niet altijd duidelijk is wat het goede is. Adolf Hitler was er volgens mij ook van overtuigd dat hij het goede deed. Daarnaast vraagt het goede doen vaak ook veel moed en opoffering. Als het erop aankomt, kies ik er dan voor om anderen te helpen of om mijn eigen hachje te redden?

Ik merk dat de teksten van Etty Hillesum hierbij een inspiratiebron voor me zijn. Zij was in de tweede wereldoorlog een jonge, Joodse vrouw die een grote geestelijke rijping doormaakte. Op 12 juli 1942 schreef ze: ¨Dit éne wordt me steeds duidelijker: dat jij ons niet kunt helpen, maar dat wij jou moeten helpen en door dat laatste helpen wij onszelf. En dit is het enige wat we in deze tijd kunnen redden en ook het enige waar het op aan komt: een stukje van jou in onszelf, God. En misschien kunnen we ook eraan meewerken jou op te graven in de geteisterde harten van anderen.¨

Ik merk dat dit bij mij iets in beweging zet. De tekst wijst mij er op dat welke situatie ik ook ga tegenkomen, het belangrijkste is om dat stukje God in mezelf te bewaken. Nou is ¨God¨ een abstract en beladen woord, waar we misschien niet zomaar mee uit de voeten kunnen. Toch denk ik dat ook mensen die zichzelf niet religieus vinden inspiratie kunnen halen uit deze woorden. Ik denk dat veel mensen namelijk wel de ervaring hebben van een plek in zichzelf waar de buitenwereld weinig vat op heeft, al is het maar af en toe.

Etty Hillesum ontwikkelde zich zodanig, dat zij steeds meer toegang kreeg tot die plek in zichzelf. Door de eenheid in zichzelf te vinden, kon zij met een grote innerlijke vrijheid de verdeeldheid in de wereld tegemoet treden. Uit haar teksten spreekt veel mededogen naar haar medemensen. Vaak óók naar Duitse soldaten en andere mensen die meewerkten aan de jodenvervolging. In plaats van onder te duiken koos ze ervoor solidair te zijn met haar volk en werd ze uiteindelijk gedeporteerd en vermoord. Daar heeft ze overigens ook veel kritiek op gekregen: zou het niet veel beter geweest zijn als ze zich actief had verzet tegen de vervolgingen?

Daarmee komen we terug bij de vraag wat ¨het goede doen¨ inhoudt. Etty Hillesum spoort ons aan om vooral zorg te dragen voor een stukje God in onszelf. Van daaruit zal vanzelf blijken hoe ¨het goede doen¨ er in een bepaalde situatie uitziet. En ons hopelijk daarvoor de kracht geven. Door God te helpen, helpen we onszelf.

Thomas Volman

Literatuur:

Het verstoorde leven. Dagboek van Etty Hillesum. Uitgeverij Balans, 2014