Ultrabewerkt

Wij mensen bewerken ons voedsel al duizenden jaren. Koken en bakken zijn de bekendste voorbeelden hiervan. We hebben daar veel aan te danken, want die bewerkingen helpen om voedsel (beter) verteerbaar te maken. Uit onderzoek blijkt echter dat voeding die zeer sterk bewerkt is, zogenaamd ‘ultra-processed food’ (UPF), kan leiden tot overgewicht en andere welvaartsziekten(1). Dit is gemaksvoedsel met meestal weinig voedingswaarde, zoals ijs, koekjes, snoep, zoete zuiveldranken, pizza, chips en gezoete ontbijtgranen. Het zijn voedingsmiddelen waarbij complexe industriële processen een rol hebben gespeeld: fractionering, chemische modificatie, extrusie … Dat klinkt allemaal moeilijk, en dat is het ook: het zijn processen die je niet zomaar thuis kunt uitvoeren. Ultrabewerkt voedsel herken je aan het feit dat ze een lange lijst aan ingrediënten hebben waarvan je sommige niet in je keukenkastje zult aantreffen. Denk daarbij aan dingen als gemodificeerd zetmeel, glucose-fructosestroop of allerlei E-nummers.

Deze voedingsmiddelen hebben een krachtig effect op de beloningscentra in de hersenen, enigszins vergelijkbaar met verslavende drugs. Die verslavende werking is waarschijnlijk de reden dat we er al snel teveel van eten. Daarbij komt ook nog eens dat ultrabewerkt voedsel overal te koop is en de levensmiddelenindustrie er veel reclame voor maakt. Dat maakt het in de praktijk extra moeilijk om er weerstand aan te bieden en te kiezen voor gezond voedsel.

We beseffen allemaal wel dat wat we eten belangrijk is voor onze lichamelijke gezondheid. Wat minder vanzelfsprekend zijn de effecten van ¨geestelijk voedsel¨ op onze geestelijke gezondheid. Wie je spreekt, wat je leest, wat je kijkt (en hoeveel): het heeft effect op ons levensgeluk. Daar is de laatste tijd gelukkig meer aandacht voor, vooral als het gaat om smartphonegebruik. Filosofe Marjan Slob beklaagt zich erover dat bedrijven ons non-stop bombarderen met afleiding waar we niet om gevraagd hebben: filmpjes die uit zichzelf starten, notificaties die vanzelf oppoppen, een feed waar je eindeloos in kunt blijven scrollen(3). Dat is een probleem, want om een goed leven te leiden moeten we aandacht schenken aan de dingen die ons leven waardevol maken. Voortdurend daarvan afgeleid worden is schadelijk. Psycholoog Thijs Launspach noemt sociale media zelfs ¨vergif voor je hoofd¨(2), want het kan leiden tot een negatief zelfbeeld, depressie en isolatie van vrienden en familie.

Ik zou eigenlijk alles wat we via een schermpje tot ons nemen ¨ultrabewerkt geestelijk voedsel¨ willen noemen. Net als ultrabewerkt stoffelijk voedsel is het ingenieus door bedrijven ontworpen om ons eraan verslaafd te maken, waardoor we er al snel meer van consumeren dan goed voor ons is. Voor ons welzijn is het waarschijnlijk beter om vaker geestelijk voedsel tot ons te nemen dat niet zo bewerkt is. Om in de vergelijking met stoffelijk voedsel te blijven: de naakte realiteit die via je zintuigen binnenkomt zonder bemiddeling van andere mensen zou je ¨onbewerkt¨ kunnen noemen. Denk aan uit het raam kijken, een boswandeling of fietstocht maken, mediteren. Boeken, tijdschriften en een gesprek met iemand zou je kunnen beschouwen als ¨licht bewerkt¨ geestelijk voedsel.

Voor je gezondheid is het belangrijk om je voeding zorgvuldig te kiezen. Dat geldt voor stoffelijke èn geestelijke voeding. Ga eens voor jezelf na: waaruit bestaat jouw voeding? En welk effect heeft dat op je?

Thomas Volman

Literatuur:

1. Chris van Tulleken: De voedselfuik. Waarom eten we zo ongezond…en kunnen we daar niet mee stoppen? Ambo|Anthos, 2023

2. Thijs Launspach: Asociale media. Hoe de socials je manipuleren en hoe je ontsnapt aan hun greep. Spectrum, 2023

3. Marjan Slob: ALLES SCHREEUWT OM AANDACHT!! Waar je het aan geeft, bepaalt je hele leven. In: de Correspondent 28-12-2023